
Οι διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική ανορεξία, η βουλιμία και η αδηφαγική διαταραχή, είναι πολυδιάστατες ψυχολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη σχέση του ατόμου με το φαγητό, το σώμα του και τη συναισθηματική του ισορροπία.
Παρότι συχνά ερμηνεύονται ως προβλήματα συμπεριφοράς ή επιρροής κοινωνικών προτύπων, η ψυχοδυναμική προσέγγιση εστιάζει στα ασυνείδητα συναισθηματικά και ψυχικά μοτίβα που βρίσκονται στη ρίζα αυτών των διαταραχών.
Τι είναι οι Διατροφικές Διαταραχές;
Οι πιο συχνές διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν:
Νευρική Ανορεξία (Anorexia Nervosa)Χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο αύξησης βάρους, δραστικό περιορισμό τροφής και διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος.
Νευρική Βουλιμία (Bulimia Nervosa)Εμφανίζεται με επεισόδια υπερφαγίας, ακολουθούμενα από εκκαθαριστικές συμπεριφορές (π.χ. εμετοί, χρήση καθαρτικών) ως τρόπος ελέγχου του βάρους.
Αδηφαγική Διαταραχή (Binge Eating Disorder - BED)Σχετίζεται με επεισόδια ανεξέλεγκτης κατανάλωσης τροφής, χωρίς όμως τις εκκαθαριστικές συμπεριφορές της βουλιμίας.
Ορθορεξία (Orthorexia)Υπερβολική εμμονή με την υγιεινή διατροφή, που καταλήγει σε περιορισμούς και κοινωνική απομόνωση.
Η Ψυχοδυναμική Ερμηνεία των Διατροφικών Διαταραχών
Η ψυχοδυναμική θεωρία εστιάζει στο ασυνείδητο και στον τρόπο που οι πρώιμες εμπειρίες, οι οικογενειακές σχέσεις και οι εσωτερικές συγκρούσεις επηρεάζουν την ανάπτυξη των διατροφικών διαταραχών.
🔹 Το Σώμα ως Πεδίο Ψυχικής Σύγκρουσης
Οι διατροφικές διαταραχές συχνά εκφράζουν ασυνείδητες συγκρούσεις μέσα από το σώμα.
Η ανάγκη ελέγχου του βάρους και της διατροφής μπορεί να συμβολίζει την ανάγκη για έλεγχο σε μια χαοτική ή καταπιεστική ζωή.
🔹 Οι Πρώιμες Σχέσεις και η Σχέση με τη Μητέρα
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, η σχέση με τη μητέρα παίζει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων και στη δημιουργία μιας σταθερής αίσθησης εαυτού.
Αν η τροφή συνδεθεί με ανεπαρκή μητρική φροντίδα ή υπερβολικό έλεγχο, το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει τη διατροφή ως μέσο αντίστασης ή επιβεβαίωσης της ταυτότητάς του.
🔹 Το Άγχος της Εφηβείας και η Ταυτότητα
Η εφηβεία φέρνει σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές, που μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστούν.
Η άρνηση της τροφής ή η εμμονική ενασχόληση με το φαγητό μπορεί να είναι μια προσπάθεια αποφυγής της σεξουαλικής ενηλικίωσης ή μια προστασία από συναισθηματικά τραύματα.
🔹 Ο Ρόλος των Μηχανισμών Άμυνας
Οι διατροφικές διαταραχές λειτουργούν ως μηχανισμοί άμυνας απέναντι σε βαθύτερα ψυχικά τραύματα και φόβους.
Μετατόπιση – Το άγχος και η ανασφάλεια εκδηλώνονται μέσα από τον έλεγχο του βάρους.
Απώθηση – Οι συναισθηματικές ανάγκες καταπιέζονται, αντί να εκφραστούν.
Διαχωρισμός – Το άτομο αποσυνδέεται από τα συναισθήματά του μέσω των διατροφικών συμπεριφορών.
Η Θεραπεία Μέσα από την Ψυχοδυναμική Προσέγγιση
Η ψυχοδυναμική θεραπεία βοηθά το άτομο να ανακαλύψει και να επεξεργαστεί τις ασυνείδητες αιτίες της διατροφικής του συμπεριφοράς.
Βασικοί στόχοι της θεραπείας:
Αναγνώριση των εσωτερικών συγκρούσεων που οδηγούν στις διατροφικές διαταραχές.
Εξερεύνηση των πρώιμων βιωμάτων και της σχέσης με τις γονεϊκές φιγούρες.
Σύνδεση των συναισθημάτων με τις διατροφικές συμπεριφορές.
Ενίσχυση της αίσθησης εαυτού και αυτονομίας χωρίς να εξαρτάται από το σωματικό βάρος.
Τεχνικές Ψυχοδυναμικής Θεραπείας:✔ Ανάλυση Μεταβίβασης – Εξέταση των συναισθημάτων που προβάλλονται στη θεραπευτική σχέση.✔ Ελεύθερος Συνειρμός – Διερεύνηση των ασυνείδητων σκέψεων και φόβων.✔ Ερμηνεία των Ονείρων – Εξέταση των βαθύτερων ψυχικών συγκρούσεων.
Η θεραπεία εστιάζει όχι μόνο στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, αλλά και στη συνολική ψυχική ανάπτυξη και αυτογνωσία του ατόμου.
Συμπέρασμα
Οι διατροφικές διαταραχές είναι περισσότερα από μια απλή δυσλειτουργική σχέση με το φαγητό – αντικατοπτρίζουν βαθύτερες ασυνείδητες συγκρούσεις, άγχη και συναισθηματικές ανάγκες.
Η ψυχοδυναμική προσέγγιση βοηθά να κατανοήσουμε το συμβολικό νόημα της τροφής, τον ρόλο του σώματος ως «καμβά» των συναισθημάτων και την ανάγκη για αυτονομία και αποδοχή.
📌 Η αποκατάσταση δεν είναι μόνο ζήτημα διατροφής, αλλά και ζήτημα ψυχικής επεξεργασίας και ενδυνάμωσης του εαυτού.
Βιβλιογραφία
Bruch, H. (1978). The Golden Cage: The Enigma of Anorexia Nervosa. Harvard University Press.
Freud, S. (1915). Instincts and Their Vicissitudes. Standard Edition.
Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.
Lemma, A. (2010). Understanding Eating Disorders: Conceptual and Ethical Issues in the Treatment of Anorexia and Bulimia Nervosa. Routledge.
Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (2023). Κατευθυντήριες γραμμές για τη θεραπεία των διατροφικών διαταραχών.
Comments